'Rijeka koja nestaje', Sutjeska na udaru energetskih interesa

Tri male hidroelektrane čija gradnja traje više od godinu dana na rijeci Sutjesci, na granici istoimenog Nacionalnog parka, zamutila je njene izvore i presjekla tok. Investitor malih hidroelektrana je "Hidroenergy d.o.o. Laktaši", firma koja pripada austrijskoj kompaniji "GLA Holding".

Stanovnici sela Izgori kod Gacka, koje se nalazi u blizini ovih hidroelektrana, kažu za Radio Slobodna Evropa (RSE) kako svjedoče uništavanju vodnog dobra i infrastrukture.

"Raskopani su putevi, jedini most koji povezuje dvije obale se urušava, oni su ga oštetili iskopavanjem šljunka. Tu je velika opasnost i za auta koja prolaze preko njega, jer alternativnog puta nemamo. Velika je opasnost od njegovog potpunog urušavanja. Tu u selu je i izvor rijeke Sutjeske, ta voda nikada nije bila zamućena, a sada je i to sve uništeno", kaže za RSE stanovnik sela Izgori, Miloš Elez.

On dodaje i da su se u selu pojavila klizišta.

"Sve su raskopali, tu nam je seosko groblje, raskopali su put ispod groblja i ono će nam se početi urušavati. Sve je to s jedne i druge strane obale, a u strani su kuće, s obzirom na to da su kuće potkopane, pitanje je vremena kada će se i one srušiti i ostala imovina", kaže Elez za RSE.

Investitor malih hidroelektrana je "Hidroenergy d.o.o. Laktaši", firma koja pripada austrijskoj kompaniji "GLA Holding".

Iz ove kompanije nije odgovoreno na upit RSE o radovima na izgradnji ovih hidroelektrana.

Koncesiju za njihovu izgradnju dala je Vlada Republike Srpske, odnosno ministarstvo energetike i rudarstva RS.

Kako je ranije navedeno na zvaničnoj web stranici austrijske kompanije, hidroelektrane se sastoje od tri odvojene male hidroelektrane na rijeci Sutjesci i njenoj pritoci Jabušnici.

Nacionalni park zaštićeno je područje Republike Srpske od 2013. godine i u njegovom sastavu se nalazi i Spomen kompleks Tjentište, koji je 2009. godine proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog značaja.

Nacionalni park uključuje strogo zaštićeni rezervat, prašumu Perućicu, kao i dijelove planina Maglić i Volujak.

Poništena ekološka dozvola

Okružni sud Banja Luka početkom aprila poništio je obnovljenu ekološku dozvolu za jednu od tri male hidroelektrane "Sutjeska 2B" koja se nalazi uz granicu Nacionalnog parka Sutjeska.

Tužbu je podnio Centar za životnu sredinu zbog niza nepravilnosti u procesu obnove ekološke dozvole, za čije izdavanje je nadležno Ministarstvo prostornog uređenja, građevinarstva i ekologije Republike Srpske.

Prema posljednjem izvještaju o radu Komisije za koncesije Republike Srpske iz 2023. godine navedeno je da koncesionar, odnosno investitor "Hidroenergy d.o.o. Laktaši", posjeduje građevinsku i ekološku dozvolu, te da su u toku određene izmjene u već postojećem ugovoru.

O kojim izmjenama je riječ, nije navedeno u izvještaju o radu Komisije za koncesije RS.

'Neće biti obustavljeni radovi'

Iz Republičkog inspektorata u odgovoru za RSE su naveli da ova institucija "nema zakonsku osnovu da zabrani ili obustavi izvođenje radova", jer investitor, kako su rekli, ima građevinsku dozvolu.

"Ukoliko objekat koji se gradi posjeduje građevinsku dozvolu izdatu od nadležnog organa, i ukoliko se radovi izvode u skladu sa istom, urbanističko-građevinski inspektor nema zakonskog osnova da zabrani ili obustavi izvođenje radova na građenju. U konkretnom slučaju investitor posjeduje građevinske dozvole", kažu za RSE u Inspektoratu.

Napominju da su udruženja građana i aktivisti za zaštitu životne sredine iznosili primjedbe zbog dozvole za građenje postrojenja MHE na rijeci Sutjesci i njenoj pritoci Jabušnici, ali, između ostalog, i zbog blizine nacionalnog parka.

"Ovaj organ nema saznanja da se investitor proširio na obuhvat Nacionalnog parka Sutjeska", dodaju iz Inspektorata.

Kažu i da urbanističko -građevinski inspektor nema ovlaštenje da preispituje zakonitost izdate građevinske dozvole.

Nadležnost građevinskog inspektora odnosi se na periodične kontrole prilikom građenja gdje se kontroliše da li se radovi izvode u skladu sa izdatom građevinskom dozvolom i tehničkom dokumentacijom.

U BiH je do sada izgrađeno 119 malih hidroelektrana, od čega je 69 u Federaciji BiH, a 50 u Republici Srpskoj.

Prema podacima organizacija koje se bave zaštitom okoline u pripremi je izgradnja dodatne 354.

(RSE)