Nova zaduženja Srpske opasnost za javna preduzeća

Javni dug Republike Srpske sve je veći, a nova kreditna zaduženja redovno nas dočekuju. Nije bio dovaljan ni enormni priliv sredstava u budžet pa se Vlada Srpske odlučila na još jedno zaduženie i to po visokoj kamatnoj stopi. Na kraju trećeg kvartala ove godine, Republika Srpska imala je 6,2 milijarde maraka javnog duga, ili 5650 maraka po stanovniku.

Republika Srpska 08.12.2022 | 19:24

Vlada Srpske nastavlja da se zadužuje i pored 19 odsto većih prihoda u budžetu u odnosu na prethodnu godinu. Tako se Vlada usavršila u traženju zajma, a kako ćemo dugove vraćati, e u tome su još neuki.

Na red bi, ističu ekonomski stručnjaci, mogla doći preostala javna preduzeća, koja bi mogla da zamijene ratu kredita. Iduće godine na naplatu pristiže rata od preko milijardu maraka.

"Što se tiče javnih preduzeća, pošto su većinski vlasnici Republika Srpska, odnosno opštine, bojim se da ukoliko dođe do vraćanja, servisiranja tog kredita, vraćanja novca, da se može vrlo lako desiti da neko ko je uložio novac u obveznice, pokuca na vrata i traži neko od dobrih, kvalitetnih javnih preduzeća, a ona su vrlo profitabilna i interesantna investitorima. Da samo navedem da je situacija takva da kada postane vlasnik neko strano lice Vodovoda ili Čistoće, on može određivati cene nevezano za gradske uslove jer kada je javno preduzeće, onda ima obavezu harmonizacije cena sa lokalnom zajednicom, odnosno Republikom Srpskom, u slučaju da je to privatna strana kompanija, to nju uopšte neće interesovati“, kaže ekonomista Zoran Pavlović.

Rješenje koje nalazi Vlada je novo zaduženje, koje će po mišljenu ekonomista biti skupo, ukoliko Republika Srpska bude kreditno sposobna za novi zajam, objašnjavaju ekonomisti. Zaduženje na zaduženje, a pri tom nije jasno naznačeno za šta su namijenjena sredstva od zaduženja. 

„Mi u većini slučajeva ne znamo, gdje, na koji način se zadužujemo, na šta se taj novac troši i nažalost on ide u većini slučajeva u servisiranje tekućih obaveza. Na primjer sama prodaja Telekoma, koja je bila možda najznačajnija prodaja, odnosno najviše novca je u tom trenutku ušlo u budžet više od 1,2 milijarde KM, taj novac je godinama trošen nenamjenski, nestao je i ne postoje neki veliki razvojni projekti, osim onih infrastrujkturnih, koji nažalost nisu pokazalli učinak kakav bi trebalo da imaju“, kazali su iz nevladine organizacije Transparency Internacional BiH.

Od višemilionskih priliva u budžetu putem poreza i poskupljenja, građani Srpske nisu imali nikakvu korist, kao ni od mnogih zaduženja koja su trošena netransparentno, kažu u opoziciji. Otplaćivanje rata kredita novim zaduženjem, kako tvrde, vodi u propast, jer zaduženja vode u privatizaciju.

„Postoji informacija ili špekulacija, ali mislim da je opravdana informacija da ukoliko se nosilac obveznice, ukoliko Republika Srpska ne bi mogla da vraća te kredite, da ima pravo na učešća u nekim javnim preduzećima, ne piše kojim, i sve to stavlja mnogo upitnika na jednu takvu politiku zaduživanja, koja je spremna, ako joj u tom momentu treba novac, da krčmi resurse koji su još uvijek ostali u rukama Republike Srpske, koji su značajni, koji su možda i to jezgro njene ekonomske snage, kao što su Elektroprivreda ili Šume“, istakla je Jelena Trivić, potpredsjednica PDP-a.

"Ta zaduženja na Bečkoj i Londonskoj berzi, koja su bila do sada, mi kao poslanici Narodne skupštine nismo dobili odgovor pod kojim uslovima, kako i od koga smo se zadužili i naravno da je kao kolateral garancija postavljena Elektroprivreda i Šume Srpske, koje su još ostale jedina javna preduzeća i resurs koji nije privatizovan.

Mi vidimo da se vrši na mala vrata privatizacija Elektroprivrede, da ulaze tu Elektroprivreda Srbije, Elektroprivreda Mađarske kupuje pojedina javna preduzeća, takođe na netransparentan i tajan način i pitanje je dana kada će Republika Srpska zbog ovakve pogubne politike ostati potpuno bez javnih preduzeća“, objašnjava Nebojša Vukanović, predsjednik Pokreta za pravdu i red.

Ona najprofitabilnija preduzeća poput Telekoma, već su rasprodata, a priatizacija je duboko zagazila i u elektroenergetski sektor, dok javnost još uvijek ne zna šta su bile garancije za emisije obveznica i da li će neki od sutra raditi u privatnoj firmi.

(BN Foto/Ilustracija)